پیشەسازی نەوت و گاز
پیشەسازی نەوت و گاز (بە عەرەبی: صناعة النفط والغاز، بە ئینگلیزی: oil and gas industry)، پیشەسازی نەوت و گاز یەکێکە لە گەورەترین کەرتەکانی جیهان لە ڕووی بەهای دۆلارەوە و تا ساڵی ٢٠٢٢ داهاتی جیهانی نەوت و گاز بە بڕی پێنج تریلیۆن دۆلار مەزەندە کراوە. نەوت بۆ چوارچێوەی ئابووری جیهانی زۆر گرنگە، کاریگەری لەسەر هەموو شتێک هەیە لە گواستنەوەوە تا گەرمکەرەوە و کارەبا تا بەرهەمهێنان و بەرهەمهێنانی پیشەسازی.
تێڕوانینی گشتی دەربارەی نەوت و گاز
پیشەسازی نەوت و گاز دابەشکراوە بۆ سێ بەش: سەرەوە، ناوەڕاست و خوارەوە.
لە سەرەوە، یان کۆمپانیاکانی گەڕان و بەرهەمهێنان (E&P)، کۆگاکراوەکان دەدۆزنەوە و بیری نەوت و گاز هەڵکەنن.
کۆمپانیاکانی ناوەڕاست بەرپرسیارن لە گواستنەوە لە بیرەکانەوە بۆ پاڵاوگەکان.
کۆمپانیاکانی خوارەوە بەرپرسیارن لە پاڵاوتن و فرۆشتنی بەرهەمە تەواوەکان.
کۆمپانیاکانی کونکردن خزمەتگوزارییەکانیان گرێبەست دەکەن بە کۆمپانیاکانی E&P بۆ دەرهێنانی نەوت و گاز.
کۆمپانیاکانی خزمەتگوزاری بیرەکان چالاکییەکانی بیناسازی و چاککردنەوەی پەیوەندیدار لە شوێنەکانی بیرەکان ئەنجام دەدەن.
بەرهەمهێنانی نەوت و گاز چییە؟
بەرهەمهێنانی نەوت و گاز پرۆسەیەکی تەواوی فرە قۆناغییە بۆ دۆزینەوەی سەرچاوەیەک و گواستنەوەی بۆ پاڵاوگەیەک و گۆڕینی بۆ بەرهەمێکی تەواو کە ئامادەیە بۆ فرۆشتن. یان لە زاراوەی پیشەسازیدا، بەشی سەرەوە، ناوەڕاست و خوارەوە.
دەربارەی هایدرۆکاربۆنەکان
هایدرۆکاربۆنەکان نەوتی خاو و گازی سروشتی پێکدەهێنن، کە ماددەیەکی سروشتین کە لە بەرددا لە توێکڵی زەویدا دەبینرێن. ئەم ماددە خاوە ئۆرگانییانە بەهۆی پاڵەپەستۆی پاشماوەی ڕووەک و ئاژەڵەکان لە بەردی نیشتوو وەک بەردی شنی و بەردی لیمۆ و شیل دروست دەبن. خودی بەردی نیشتوو بەرهەمی نیشتووی زەریایە کۆنەکان و ئاوەکانی ترە. لەگەڵ نیشتنی چینەکانی نیشتوو لەسەر بنی زەریاکە، پاشماوەی خراپبووی ڕووەک و ئاژەڵەکان تێکەڵ بە بەردی دروستکەر بوو. دواجار ئەو ماددە ئۆرگانییە دوای بەرکەوتنی بە پلەی گەرمی و مەودای پەستانی تایبەت لە قووڵایی توێکڵی زەویدا دەگۆڕێت بۆ نەوت و گاز.
نەوت و گاز چڕترن لە ئاو، بۆیە لە ڕێگەی بەردی نیشتوو کونیلەدارەوە بەرەو ڕووی زەوی کۆچ دەکەن. کاتێک هایدرۆکاربۆنەکان لە ژێر بەردی کاپ کەمتر کونیلەداردا گیریان خواردووە، خەزنەیەکی نەوت و گاز دروست دەبێت. ئەم خەزنانەی نەوت و گاز نوێنەرایەتی سەرچاوەی نەوتی خاو و گازی سروشتی ئێمە دەکەن. هایدرۆکاربۆنەکان بە کونکردن لە ڕێگەی بەردی کاپەوە و بۆ ناو خەزنەکە دەهێنرێنە سەر ڕووی زەوی. کاتێک کە ئامێری کونکردنەکە گەیشتە خەزنەکە، دەتوانرێت بیرێکی بەرهەمهێنانی نەوت یان گاز دروست بکرێت و هایدرۆکاربۆنەکان پەمپ بکرێت بۆ سەر ڕووی زەوی. کاتێک چالاکیی کونکردن بڕێکی بازرگانی هایدرۆکاربۆن نادۆزێتەوە، بیرەکە وەک کونێکی وشک پۆلێن دەکرێت، کە بە شێوەیەکی گشتی داخراوە و جێهێڵراوە.
سەرەوە، ناوەڕاست، خوارەوە
پیشەسازی نەوت و گاز دابەشکراوە بۆ سێ بەشی سەرەکی: سەرەوە، ناوەڕاست و خوارەوە.
لە سەرەوەی ڕژێم
بزنسەکانی سەرەوە لە کۆمپانیاکان پێکدێن کە بەشدارن لە گەڕان و بەرهەمهێنانی نەوت و گاز. ئەمانە ئەو کۆمپانیایانەن کە لە جیهاندا بەدوای خەزنەی کەرەستەی خاودا دەگەڕێن و دواتر کون دەکەن بۆ دەرهێنانی ئەو مادەیە. ئەم کۆمپانیایانە زۆرجار بە "E&P" ناسراون بە "گەڕان و بەرهەمهێنان". بەشی سەرەوە بە مەترسی زۆر، سەرمایەی وەبەرهێنانی بەرز، ماوەی درێژخایەن دەناسرێتەوە چونکە کاتی دەوێت بۆ دیاریکردن و کونکردن، هەروەها لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە چڕ دەبێتەوە. بە شێوەیەکی بنەڕەتی هەموو بڕگە هێڵییەکانی ڕۆیشتنی پارە و بەیاننامەی داهاتی کۆمپانیاکانی E&P ڕاستەوخۆ پەیوەندییان بە بەرهەمهێنانی نەوت و گازەوە هەیە. کۆمپانیاکانی E&P بەزۆری خاوەنی ئامێری کونکردنی خۆیان نین یان ستافی ئامێری کونکردن دامەزرێنن. لەبری ئەوە کۆمپانیاکانی کونکردنی گرێبەست بەکرێ دەگرن بۆ ئەوەی بیریان بۆ هەڵکەنن و کۆمپانیاکانی کونکردنی گرێبەست بەگشتی پارە لە خزمەتگوزارییەکانیان وەردەگرن بەپێی ئەو ماوەیەی کە لە کۆمپانیایەکی E&P کاردەکەن.
ناوەڕاست
بازرگانی ناوەڕاست ئەوانەن کە سەرنجیان لەسەر گواستنەوەیە. ئەوان بەرپرسن لە گواستنەوەی ماددە خاوەکانی دەرهێنراو بۆ پاڵاوگەکان بۆ پرۆسێسکردنی نەوت و گازەکە. کۆمپانیاکانی ناوەڕاست بە کەشتیوانی، بارهەڵگر، بۆری و هەڵگرتنی کەرەستەی خاو تایبەتمەندن. هەروەها بەشی ناوەڕاست بە ڕێکخستنی بەرز، بەتایبەتی لەسەر گواستنەوەی بۆری، و مەترسی سەرمایەی کەم، دیاری کراوە. هەروەها ئەم بەشە بە شێوەیەکی سروشتی وابەستەی سەرکەوتنی کۆمپانیاکانی سەرەوەیە.
لە خوارەوەی ڕژێم
بازرگانییەکانی خوارەوە بریتین لە پاڵاوگە و بەنزینخانەکان. پاڵاوگەکان ئەو کۆمپانیایانەن کە بەرپرسن لە لابردنی پیسی و گۆڕینی نەوت و گاز بۆ بەرهەم بۆ خەڵکی گشتی، وەک بەنزین، سووتەمەنی جێت، ڕۆنی گەرمکەرەوە، و قیر. بەنزینخانەکان ئەو شوێنانەن کە بەکارهێنەران لە پەمپەکەدا سووتەمەنی دەدەن.
کۆمپانیای نەوتی یەکگرتوو چییە؟
کۆمپانیایەکی نەوتی یەکگرتوو بەشدارە لە دوو یان زیاتر لە قۆناغەکانی بەرهەمهێنانی نەوت (بۆ نموونە هەردوو قۆناغی سەرەوە و خوارەوە). زۆرێک لە گەورەترین و کاریگەرترین کۆمپانیا نەوتییەکانی جیهان لە ئێستادا کۆمپانیاکانی نەوت و غازی یەکگرتوون، کە بۆ هەر قۆناغێک دابەشکردنی جیاوازیان هەیە. بوون بە کۆمپانیایەکی یەکگرتوو ڕێگە بە کۆنترۆڵی تەواو و باشترکردنی کارایی دەدات. هەروەها ڕژێمی جۆراوجۆری داهات و هەمەچەشنیکردن دابین دەکات. بەڵام بەهۆی تێچووی سەرمایەی زۆر بەرز کە پەیوەندی بە گەڕان و پاڵاوتنی نەوتەوە هەیە، بەربەستەکانی چوونە ژوورەوە زۆر زۆرن بۆ ڕکابەرە نوێیەکان.
کام وڵاتان زۆرترین گاز بەرهەم دەهێنن؟
کاتێک باس لە بەرهەمهێنانی گازی سروشتی دەکرێت، پێنج وڵاتی سەرەکی بریتین لە ئێران ، ڕووسیا، ئەمریکا، یەکێتی ئەورووپا و کەنەدا .
