چاوخشاندنێك بەسەر كارەساتێكی دڵتەزێن (بە بۆنەی 25ی ڕەشەممە و ساڵەهاتی كیمیابارانەكەی هەڵەبجە)
یەكێك لە ناخۆشترین و دڵتەزێنترین كارەساتەكانی سەردەمی شەڕی داسەپاوی ڕژێمی بەعس بە سەر ئێران، كارەساتی كیمیابارانەكەی هەڵەبجە كە بەو هۆیەوە هەزاران كەس لە هاووڵاتیانی كوردی عێراق بوونە قوربانی سیاسەتەكانی ڕژێمی بەعسی عێراق و جینۆسایدێكی مێژوویی لێ كەوتەوە.
كاتژمێر 2ی پاش نیوەڕۆی ڕۆژی 25ی ڕەشەممەی 1366ی هەتاوی و لە حاڵێكدا كە تەنیا 2 ڕۆژ بەسەر ئۆپەراسیۆنی ئازادی هەڵەبجە بە هۆی ئۆپەراسیۆنی وەلفەجری 10ەوە تێدەپەڕی، فڕۆكە بۆمبهاویژ و سوپەر ئێتانداردی فەڕەنسایی ڕژێمی بەعسی عێراق، بە هەڵفڕین لە ئاسمانە شینەكەی هەڵەبجە، هەركامەیان 4 بومبای كیمیایی 500 كیلۆییان بەسەر خەڵكی بێدەرەتانی ئەو ناوچەیەدا بەردایەوە.
لە ماوەی چەند خولەكدا هەورێكی زەرد سەر ئاسمانی هەڵەبجەی گرتەوە و تراژیدیایێكی بێ وێنەیان لە پاش شەڕی جیهانیی دووەمدا خولقاند كە بووە هۆی كوژرانی هەزاران كەس لە خەڵكی سڤیل و بێ تاوانی ئەو ناوچەیە.
یەكەم پەلاماری كیمیایی ڕژێمی بەعسی عێراق لە كاتی شەڕی داسەپاو لە ژانڤیەی 1981دا ڕووی دا. لەو كاتەوە تا كۆتایی شەرەكە، هێزە سەربازییەكانی عێراق بە هۆی پتر لە 3500 جار بوردمانی كیمیایی، بوونە هۆی شەهید یان بریندار بوونی زیاتر لە سەد هەزار ئێرانی لە شار و ناوچە سنوورییەكان و هەروەها بەرەكانی شەڕ.
لە كیمیابارانەكەی سەردەشت لە 24ی ژوئەنی 1988دا پتر لە سەد كەس لە خەڵكی سڤیلی شار گیانی خۆیانیان لە دەس دا و هەشت هەزار كەسی دیكەش كەوتنە بەر شاڵاوی گازی ژاراوی. بە دوای ئەو كەتن و جینایەتە، شاری هەڵەبجەی كوردستانی عێراق لە 16ی مارسی 1988، كیمیاباران كرا. بە هۆی ئەو كارەساتە دڵتەزێنەوە نزیك بە 5000 كەس گیانی خۆیان لە دەس دا.
سەرباری پەسەندكرانی بەڵێننامەكانی هاوپەیوەند بە قەدەغەبوونی بەرهەمهێنان و دەكارهێنانی چەكە كۆكوژەكان، بەڵام هێشتاكە هەندێك لە وڵاتان ، لەوانە ئەمریكا، پێبەندی بەڵێن و پەیمانەكانی خۆیان لە پەیوەندی لەگەڵ ئەو كۆنوانسیۆنەدا نەبوون و بە خۆگێل كردن، بڕوا و گەرەنتی بەڕێوەچوونی ئەو كۆنوانسیۆنەیان بەرەوڕووی مەترسی كردووەتەوە. ئەمریكا یەكێك لەو وڵاتانەیە وا لە بواری چەكی كۆمەڵكوژدا پێشینەیێكی خراپی هەیە. ئەمریكا بۆ یەكەم جار لە ساڵی 1763داچەكی كیمیایی بۆ كوشتوبڕی سوورپێستان كە خاوەنی سەرەكیی ئەو وڵاتە بوون دەكارهێنا.
كۆماری ئیسلامیی ئێران وەكوو یەكێك لە گەورەترین قوربانیانی چەكوچۆڵی كیمیایی و نەیاری چەكی ئەتۆمی بەجاران پێیداگرتووە لەسەر ئەو بابەتەی كە بەمانەوەی تەنانەت بومبایێكی كیمیایی یاخود ئەتۆمی مۆتەكەی كەڵك وەرگرتن و دەكارهێنانی ئەم چەكە دژەمرۆڤانەیە هەر بەردەوام دەبێت.
