کلیشە یان سترێیۆتایپ (2): جۆرەکانی کلیشە و کاریگەرییەکانی لەسەر تاک و کۆمەڵگا
لە وتاری پێشترمان، باس لەسەر پێناسە و چەمکناسیی سترێیۆتایپ یان کلیشە، مێژووی گەشەسەندنی کلیشە و دیکەی بابەتە پەیوەندیدارەکانی کرا.
لەم وتارەدا جۆرەکانی کلیشە و کاریگەرییە ئەرێنی و نەرێنییەکانی کلیشە دخەینە بەر باس. بەڵام لە سەرەتادا باسی هەندێک نموونە لە چەمکی کلیشەی دەکەین و پاشان دەگەرێینە سەر جۆرەکان کلیشە و کاریگەرییەکانی لەسەر تاک و کۆمەڵگا.
هەندێک نموونە لە چەمکی کلیشە
کلیشە لە بواری پەروەردەدا بە شێوەیەکی بەرچاو دەردەکەوێت. کاتێک مامۆستایەک بیر لەوە دەکاتەوە کە قوتابییەکانی پۆلی ئەدەبی ناتوانن لە ماتماتیک و بیرکاریدا سەرکەوتوو بن، ئەمە کلیشەیەکی ڕەهایە. یان کاتێک قوتابییەکی بەشی زانستی وا سەیر دەکرێت کە توانای نووسین و داهێنانی ئەدەبی نییە، ئەمەش نموونەیەکی دیکەی کلیشەیە. لە بواری کارکردندا، کۆمەڵێک کلیشەی قووڵ هەن. بۆ نموونە، کاتێک کۆمپانیایەک بڕوای وایە تەنها پیاوان دەتوانن سەرکەوتوو بن لە بواری ئەندازیاریدا. یان کاتێک کارمەندێکی گەنج لە کۆمپانیایەک وا سەیر دەکرێت کە ئەزموونی نییە و تەنها لەبەر تەمەنی ناتوانێت بیرۆکەی داهێنەرانەی هەبێت. لە بواری تەندروستیدا کلیشەکان زۆر زیانبەخشن. بۆ نموونە کاتێک پزیشکێک بەبێ گوێدانە هۆکارەکانی دیکە، هەموو کێشەکانی نەخۆشێک دەگەڕێنێتەوە بۆ کێشی زیادە. یان کاتێک کەسێکی نەخۆشی دەروونی هەیە و کۆمەڵگا وای دادەنێت کە ئەو کەسە ناتوانێت هیچ کارێک بکات یان بەرپرسیارێتی وەربگرێت ئەستۆی خۆی. لە بواری کۆمەڵایەتیدا، کلیشەکان زۆر قووڵن. بۆ نموونە کاتێک خێزانێک بڕوایان وایە کوڕەکەیان نابێت بە مامۆستای باخچەی ساوایان چونکە ئەوە "کاری ژنانە". کلیشەی دیکە پەیوەندییان بە شوێنی ژیان و پێگەی کۆمەڵایەتییەوە هەیە. بۆ نموونە کاتێک خەڵکی گوندنشین وا سەیر دەکرێن کە نەخوێندەوارن یان دواکەوتوون. یان کاتێک خەڵکی شارنشین وا دادەنرێن کە هەموویان دەوڵەمەند و خۆپەرستن.'.
جۆرەکانی کلیشە
کلیشەی ڕەگەزی: ئەم جۆرە کلیشەیە پەیوەندی بە باوەڕە پێشوەختەکان دەربارەی ڕۆڵ و تایبەتمەندییەکانی ژن و پیاو هەیە. بۆ نموونە، باوەڕی ئەوەی کە ژنان سۆزدارترن و پیاوان عەقڵانیترن.
کلیشەی نەتەوەیی و کەلتووری: ئەم جۆرە پەیوەندی بە باوەڕەکان دەربارەی خەسڵەت و تایبەتمەندییەکانی نەتەوە و کەلتوورە جیاوازەکان هەیە.
کلیشەی تەمەن: باوەڕە پێشوەختەکان دەربارەی گروپە تەمەنییە جیاوازەکان، وەک گەنجان و بەساڵاچووان.
کلیشەی پیشەیی: باوەڕە پێشوەختەکان دەربارەی کەسانی سەر بە پیشە جیاوازەکان.
کاریگەرییە ئەرێنی و نەرێنییەکانی کلیشەکان
کاریگەرییە ئەرێنییەکانی کلیشەکان
١ - یارمەتیدانی مێشک لە ڕێکخستنی زانیارییەکان و کەمکردنەوەی ئاڵۆزی لە پڕۆسەی تێگەیشتن.
٢ - بەهێزکردنی هەستی پەیوەستبوون بە گروپەوە و ناسنامەی گروپی.
٣ - یارمەتیدان لە خێراکردنی پڕۆسەی بڕیاردان لە هەندێک حاڵەتدا.
٤ - دروستکردنی هەستی ئاسایش و دڵنیایی لە ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ بارودۆخە نوێیەکان.
کاریگەرییە نەرێنییەکانی کلیشەکان
١ - دروستبوونی پێشداوەری و جیاکاری.
٢ - کاریگەری خراپ لەسەر متمانەبەخۆبوون و خۆبەڕێوەبردنی کەسانی ژێر کاریگەری کلیشە.
٣ - ڕێگری لە گەشەسەندن و پێشکەوتنی تاکەکان.
٤ - دروستبوونی کێشە لە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان.
٥ - کاریگەری خراپ لەسەر کارایی و بەرهەمداری لە شوێنی کار.
